Yoga και Αυτισμός... Τα Οφέλη
Eδώ και αρκετές δεκαετίες, η Yoga αποτελεί μια προσφιλή μορφή σωματικής άσκησης που απευθύνεται σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, φύλου, ταυτότητας και ικανότητας. Παρότι έχει προβληθεί αρκετά το εμπορικό στοιχείο της, η Yoga είναι πολλά περισσότερα από φωτογραφίες εντυπωσιακών στάσεων, καθώς ενδιαφέρεται για τη σχέση μεταξύ σώματος, αναπνοής, σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς, οφελώντας με πολλούς τρόπους την ψυχική και σωματική υγεία.
Τι είναι η Yoga;
Ετυμολογικά προέρχεται από τη σανσκριτική ρίζα “yuj” που σημαίνει ένωση / ενώνω. Οι απαρχές της ταξιδεύουν 5.000 χρόνια πριν, στα βάθη της Ινδίας, για να συστηθεί ως μία αρχαία επιστήμη που η παράδοσή της μεταδίδεται από δάσκαλο σε μαθητή εως και σήμερα. Σκοπός της πρακτικής είναι ο περιορισμός των διακυμάνσεων του φλύαρου μυαλού, ενώ η εμπειρία που αποκτάται τη στιγμή που ο νους σωπά, είναι η Yoga.
Μέσα από την κινητική δραστηριότητα της πρακτικής ο μαθητής μαθαίνει να εστιάζει την προσοχή του στο συγκεκριμένο, όπως το σώμα, ενώ σταδιακά προεκτείνεται στην ενεργή ακρόαση πιο λεπτοφυών πληροφοριών, όπως οι αισθήσεις, τα συναισθήματα και οι σκέψεις. Ενα μάθημα αποτελείται, συνήθως, από σωματικές στάσεις που μπορούν να διατηρηθούν με άνεση (asanas), τεχνικές συνειδητού ελέγχου της αναπνοής (pranayamas) και ασκήσεις συγκέντρωσης και διατήρησης της προσοχής, καθοδηγώντας προοδευτικά τον μαθητή σε ένα στάδιο βαθύτερης ψυχοσωματικής χαλάρωσης για να προετοιμαστεί η διαδικασία αυτοπαρατήρησης της νοητικής δραστηριότητας (dhyana – διαλογισμός), αν αυτό είναι εφικτό.
Στον δυτικό κόσμο, τα πρώτα μαθήματα Yoga για άτομα με σύνδρομο Down, αυτισμό, νοητική υστέρηρη κ.α. φαίνεται να ξεκινούν τη δεκαετία του '80 στην Αμερική, ενώ οι πρώτες αναφορές για μαθήματα σε άτομα με ειδικές ανάγκες φαίνεται να βρίσκονται σε ένα Ινδικό κείμενο του 14ου αιώνα, που περιέχει την ιστορία του Caurangi Nāth, ενός yogi με σωματική αναπηρία. Μαθήματα προσβάσιμα σε άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και θεραπευτικα προγράμματα παρέμβασης βασισμένα στη Yoga διέξαγονται σε διάφορες χώρες μέχρι και σήμερα με θετική ανταπόκριση σε σωματικό, γνωστικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο.
Στην Ελλάδα τα τελευταία πέντε χρόνια περίπου, η Yoga επιλέγεται από επαγγελματίες και γονείς ως δραστηριότητα σωματικής άσκησης, ψυχαγωγίας και προσέγγισης των δυσκολιών ατόμων με αυτισμό, ΔΕΠΥ, νοητική υστέρηση κ.α., ενώ αποτελεί μια πολύ επιθυμητή δραστηριότητα για τους ίδιους τους μαθητές που έχουν την εμπειρία της.
Ορισμένα οφέλη:
Τα άτομα που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα, εξαιτίας πολλαπλών παραγόντων, βιώνουν αυξημένα επίπεδα άγχους συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό και πολλές καταστάσεις ερμηνεύονται ως απειλητικές για εκείνους. Μέσω της Yoga μαθαίνουν να χαλαρώνουν σε οποιαδήποτε συνθήκη κι αν το χρειάζονται. Στάσεις, αναπνοές και τεχνικές συγκέντρωσης διεγείρουν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα που εμπλέκεται στη διαδικασία της χαλάρωσης και μειώνουν τα επίπεδα διέγερσης της συμπαθητικής λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία ενεργοποείται όταν χρειάζεται να αντιμετωπισθεί μια απειλητική ή αγχογόνα συνθήκη, είτε είναι υπαρκτή, είτε μονάχα προϊόν της σκέψης.
Οι στάσεις της Yoga, πέρα από τα προφανή σωματικά οφέλη, όπως η ενδυνάμωση, η ευλυγισία και η αντοχή, παρέχουν επιπρόσθετα ευεργετικά αποτελέσματα, καθώς η πρακτική τους ενισχύει την αίσθηση του σώματος μέσα στον χώρο, τον κινητικό σχεδιασμό και την εκτέλεση, την αναγνώριση σωματικών και συναισθηματικών μηνυμάτων.
Οι διατάσεις των μυών, οι αργές επαναλήψεις κινητικών μοτίβων, οι ακολουθίες των στάσεων με ρυθμό σε μια ροή εναλλαγών, οι κάμψεις του αυχένα και της σπονδυλικής στήλης, οι διαφορετικές θέσεις του κεφαλιού μέσα στις στάσεις, οι ισορροπίες, οι τεχνικές συνειδητής απελευθέρωσης μυικών εντάσεων, αποτελούν ορισμένους τρόπους που παρέχονται αισθητηριακές πληροφορίες αναγκαίες για τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος των ατόμων με αυτισμό, απελευθερώνουν και δημιουργούν μια αίσθηση ευφορίας και χαλάρωσης.
Η αναπνοή, αυτή η ακούσια ζωτική διαδικασία, είναι και η πρώτη μας επαφή με τον εξωτερικό κόσμο. Μόλις γεννηθούμε ξεκινάμε τη ζωή μας με μια εισπνοή. Οι τεχνικές παρατήρησης και ελέγχου της αναπνοής (pranayama) παρέχουν συναισθηματική επίγνωση και βελτιώνουν το έυρος συγκέντρωσης και διατήρησης της προσοχής.
Η αργή, βαθιά και ρυθμική αναπνοή επιβραδύνει τους χτύπους της καρδιάς, μειώνει την αρτηριακή πίεση, ενώ με την εγκαθίδρυση υγειών αναπνευστικών συνηθειών ανακουφίζονται μυικοί πόνοι και ρυθμίζονται και άλλες λειτουργίες, όπως η πέψη και ο ύπνος. Συναισθήματα φόβου, άγχους, θυμού, ακόμα και η υπερβολική χαρά, διαταράσσουν την αναπνοή και τον καρδιακό ρυθμό. Αποκαθιστώντας το ρυθμό της αναπνοής, μπορούν να αλλάξουν τα συναισθήματα και με τη σειρά τους οι σκέψεις, καθώς και να δημιουργηθεί μια βαθύτερη σύνδεση με την αίσθηση της ύπαρξής μας.
Επόμενο σημαντικό κομμάτι της πρακτικής αφορά τεχνικές ενσυνειδητότητας, δηλαδή συγκέντρωσης της προσοχής σε εαυτό, περιβάλλον και σκέψη, στο “εδώ και τώρα” της παρούσας στιγμή που συμβαίνει η ζωή. Η εστίαση της προσοχής στις στάσεις, στις κινήσεις του σώματος που συντονίζονται με την αναπνοή, σε θέσεις των χεριών (mundras), στο ρυθμικό τραγούδι (mantras), σε στοχευμένα παιχνίδια και δραστηριότητες, αποτελούν προπαρασκευαστικά βήματα για την αναζήτηση μιας κατάστασης που οι διαρκείς σκέψεις, οι αισθήσεις και τα συναισθήματα ηρεμούν.
Στο τέλος κάθε μαθήματος, η ξεκούραση και η χαλάρωση που έχει δημιουρηθεί ικανοποιεί την ανάγκη του καθενός να αισθάνεται άνετα μέσα στο σώμα του, όσο κι αν διαρκεί αυτό, και επομένως, διατηρώντας μια θετική σωματική και ψυχολογική κατάσταση να βρίσκει την ευκαιρία για αποτελεσματικότερη αλληλεπίδραση με τον κόσμο των πραγμάτων.
Η εμπειρία που αποκομίζεται με τη συστηματική πρακτικη, προσφέρει εργαλεία αυτορρύθμισης που οικειοποιούνται με βιωματικό τρόπο, αυξάνοντας τις πιθανότητες να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια και στις συνθήκες της καθημερινής ζωής, όταν χρειαστεί.
Τέλος, ο κάθε ασκούμενος γίνεται μέλος μια ευρύτερης κοινωνικής ομάδας, συναντά και συναντάται μέσα στην κοινότητα, αποκτά καινούρια ερεθίσματα και ενδιαφέροντα που μπορεί να μοιραστεί παρέα με συνομήλικους και με την οικογένειά του.
Βασικές αρχές που οφείλουν να διέπουν τη Yoga είναι...
Το θετικό και ενισχυτικό κλίμα, η ενθάρρυνση και η υποστήριξη, η συνάντηση του καθενός στο σημείο του παρόντος του, η αποδοχή, το μοίρασμα, ο σεβασμός και η αναγνώριση του δασκάλου που κρύβει μέσα του ο κάθε μαθητής και του μαθητή που υπάρχει μέσα στον κάθε δάσκαλο.
Το στρωματάκι που διεξάγεται η πρακτική αποτελεί έναν ασφαλή χώρο για παιχνίδι, ανάπτυξη της φαντασίας, μεταμόρφωση και προσωπική έκφραση, έναν χώρο - σύμβολο, μια μικρογραφία της ζωής. Βασική αρχή της Yoga λοιπόν, είναι η ίδια η πρακτική πάνω σε αυτό το σύμβολο. Για να υφίσταται πρακτική, οφείλει να είναι προσβασίμη. Προς όλους.
Και κάπως έτσι
πάνω στη μία Γη που όλοι επιβιβαστήκαμε,
ας βρούμε ένα στρωματάκι που
πλάι του
θα υπάρχει μια θέση για να απλωθεί και το δικό μας.
Κι όλοι μαζί
να αφεθούμε, να αγναντεύσουμε, να αναπνεύσουμε
το ταξίδι της ζωής.
...Βαθιά εισπνοή...
....Εκπνοή αργά, με επίγνωση.
- Κάνεις πιο δεξιά; Εδώ, χωράω κι εγώ.
Σταμνίδου Ιωάννα
Δασκάλα Προσβάσιμης Yoga,
Εκπαιδευτικός στην Ειδική Αγωγή
FB: https://www.facebook.com/YogAutismAccessible/
(Πρώτη Ανάρτηση του Άρθρου: nevronas.gr )
ΠΗΓΕΣ
Βιβλιογραφία
Heller και A. LaPierre (2017), Θεραπεύοντας το Αναπτυξιακό Τραύμα: Η Επίδραση του Πρώιμου Ψυχικού Τραύματος στην Αυτορρύθμιση, στην Αίσθηση τιυ Εαυτού και στην Ικανότητα για Δημιουργία Σχέσεων, Εκδόσεις Π. Ασημάκης
J. Heyman (2019), Accessible Yoga: Poses and Practices for Every Body, Shambhala Publications
Kathleen Ann Quill (2005), Διδάσκοντας Αυτιστικά Παιδιά: Τρόποι για να Αναπτύξετε την Επικοινωνία και την Κοινωνικότητα, Για την Ελληνική γλώσσα: Εκδόσεις Έλλην
Satchidananda Sri Swami (1990), Yoga Sutras of Pantanjali, Integral Yoga Publications
Britt Collins (2015), Sensory Yoga for kids: Therapeutic Movement for Children of All Abilities,USA: Sensory World
Shawnee Thornton Hardy (2015), Asanas for Autism and Special Needs: Yoga to help children with their Emotions, Self-Regulation and Body Awareness, London: Jessica Kingsley Publishers
Sonia Sumar (1998) Yoga for the Special Child: A Therapeutic Approach for Infants and Children with Down Syndrome, Cerebral Palsy, Autism Spectrum Disorders and Learning Disabilities,US: Special Yoga Publications
Louise Goldberg (2013), Yoga Therapy for children with Autism and Special Needs, New York: W. W. Norton &CompanyNancy Williams (2010),
Yoga Therapy for Every Special Child: Meeting Needs in a Natural Setting, U.K.:Singing Dragon (2010)
Αρθρογραφία
A. Brownstone (2001) Therapeutic Mechanisms of Yoga Âsana. International Journal of Yoga Therapy: 2001, Vol. 11, No. 1, pp. 11-14.
A. Büssing, A. Michalsen,Sat Bir S. Khalsa, S.Telles, K.J. Sherman (2012): Effects of Yoga on Mental and Physical Health: A Short Summary of Reviews. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, Volume 2012, Article ID 165410
J.Ehleringer (2010) Yoga for Children on the Autism Spectrum. International Journal of Yoga Therapy: 2010, Vol. 20, No. 1, pp. 131-139.
Molly Kenny (2002) Integrated Movement Therapy™: Yoga-Based Therapy as a Viable and Effective Intervention for Autism Spectrum and Related Disorders. International Journal of Yoga Therapy: 2002, Vol. 12, No. 1, pp. 71-79
Koenig, K., Buckley-Reen, A., Garg, S. (2012). Efficacy of the Get Ready to Learn Yoga Program among children with autism spectrum disorders: A pretest-posttest control group design. American Journal of Occupational Therapy, 66(5), 538-546
Krisanaprakornkit T, Sriraj W, Piyavhatkul N, Laopaiboon M. (2006): Meditation therapy for anxiety disorders. Cochrane Database of Systematic Reviews, Issue 1
H.Wahbeh, Siegward-M Elsas, Barry S. Oken (2008): Mind-Body Interventions: Applications in Neurology. AAN Enterprises, Neurology
Διαδίκτυο
P. P. Wagner (2018), Interview with Seth Powell, Part 1: Early History of Yoga for People with Disabilities από https://accessibleyoga.blogspot.com. Ανασύρθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2019
